Harbiye’de Sigara İçmek Serbest mi? Kentin Kalbinde Dumanın Hesabı
Harbiye’yi seviyorum; konser çıkışı kalabalığın dalga dalga Mecidiyeköy’e aktığı, sabahları Nişantaşı’na doğru ağır ağır açılan, geceleri ise Açıkhava’dan yükselen seslerle nabzı tutulan bir mahalle. Ama şunu net söyleyeyim: Harbiye’de sigara meselesi tam bir gri alanlar labirenti. Bir köşede “açık hava, canım, ne var ki?” rahatlığı; öbür köşede “burası kültür alanı, yasak kardeşim!” uyarıları. Kurallar var; ama sokakta, durakta, konser koltuğunda hangi kuralın geçerli olduğu çoğu kişiye hâlâ belirsiz. Bu yazı tam da o belirsizliğe meydan okuyor.
Harbiye’nin Haritası: Nerede Serbest, Nerede Değil?
Önce temel kuralı masaya koyalım: Türkiye’de kamuya açık tüm kapalı alanlarda sigara yasak. “Kapalı alan”ın tanımı da geniş; üstü sabit ya da geçici şekilde örtülü, yan yüzeylerinin yarısından fazlası kapalı olan yerleri kapsıyor. Yani üstü brandalı, üç yanı camla çevrili “sözde açık” alanlar aslında kapalı kabul ediliyor. Bu yüzden Harbiye’de birçok kafe “açık alan” iddiasında bulunsa da, mimari düzenekleri yüzünden hukuken kapalı alana giriyor. ([Türk Dişhekimleri Birliği][1])
Gelelim işin Harbiye’ye özgü, “kültür-sanat mahallesi” boyutuna. Kanun açık: Açık havada yapılan spor, kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerler ile seyir yerlerinde tütün ürünleri kullanılamaz; sadece bu tesislerin içinde özel sigara içme alanları oluşturulabilir. Harbiye Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu gibi mekânların tribünlerinde sigara yasak; varsa ayrılmış alanlarda içilebilir. Bu, “Gök açık, koltukta iki nefes çeksem?” mantığını kesip atıyor. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Durakta, Koşuşturmanın Ortasında: “Bir Dal”ın Bedeli
Harbiye’de asıl tartışma çoğu kez duraklarda ve trafiğe kapalı akışlarda patlak veriyor. Pandemi döneminde İstanbul Valiliği; trafiğe kapalı caddeler, sokaklar ve toplu taşıma durakları gibi alanlarda sigarayı yasaklamıştı. Uygulama, maskeyi indirip sigara içmenin bulaşı artırdığı gerekçesine dayanıyordu. Bugün birçok durakta hâlâ uyarı levhaları görürsünüz ve pratikte denetim, yoğunluk dönemlerinde sertleşir. Kısacası, “otobüs/metro durağında içilir mi?” sorusunun akıllıca yanıtı: Hayır, risk almayın. ([İstanbul Belediyesi][3])
Mahallenin Kaldırımı, Mahallenin Hakkı
Peki kaldırımda yürürken? Genel kural: Açık alanlarda genel bir serbestlik var; fakat kültür-sanat yerleşkelerinin açık alanları (örneğin kongre merkezi ön avlusu) yasak kapsamında. Kimseyi dumana maruz bırakmama yükümlülüğü de cabası. Harbiye’nin kongre merkezleri, müze ve kültür binaları çevresinde “açık alan” argümanına güvenmek çoğu zaman yanlış. “Burası bina bahçesi, kültür alanı sayılıyor mu?” diye sorduğunuzda, evet; kanun açık alanlarını da kapsayacak şekilde düzenliyor. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Harbiye Açıkhava’da Bir Gecenin Anatomisi: Kural, Keyif ve Kaos
Konser geceleri tablo net: Koltuklarda sigara yasak; ara verildiğinde kalabalık dışarı akıyor, kenarda köşede “iki nefes” öykünmeleri başlıyor. Güvenlik ekibi “tribünde yasak” deyip geçerse de, kalabalığın sıkıştığı geçişlerde içilen her sigara hem hukuki hem sağlık açısından sorun. “Ben açık havadayım” savunması burada düşüyor; zira seyir yerleri açık havada olsa bile dumansız olmalı. Mekânların açıkça işaretlenmiş sigara alanları oluşturması ve görevlilerin aktif yönlendirmesi şart; aksi halde kural kâğıtta, kaos sahada kalıyor. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Harbiye’de Sigara Tartışmasının Zayıf Halkaları
Mimari kurnazlıklar: Üstü tenteli, yanları şeffaf panelli alanlar “açık” diye servis ediliyor; hukuken değil. Bu gri alan, işletme–müşteri gerilimini büyütüyor. ([Türk Dişhekimleri Birliği][1])
Durak ve geçişlerde denetim: Uyarı var, ama süreklilik zayıf. Yoğun saatlerde bir anda sertleşen, sonra gevşeyen uygulama öngörülemezlik yaratıyor. ([İstanbul Belediyesi][3])
Kültür alanlarının “açık” bölümleri: Kanun net olmasına rağmen (açık kültür/seyir yerlerinde yasak), sahadaki algı “açık hava = serbest” sanrısına teslim. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Provokatif Sorular: Harbiye’de Dumanın Siyaseti
Kaldırımda “bireysel özgürlük” dediğiniz nefes, başkasının soluk hakkını ne zaman ihlal ediyor?
Duraklarda dumanı görmezden gelmek, toplu taşımanın “ortak alan güvenliği” ilkesini sabote etmek değil mi? ([İstanbul Belediyesi][3])
Açıkhava konserinde tek kıvılcım “benim keyfim” mi, yoksa yüzlerce insanın birlikte yaşadığı bir seyir hakkı mı? ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Net Cevap: “Harbiye’de Sigara İçmek Serbest mi?”
Harbiye Açıkhava Tiyatrosu ve benzeri seyir yerlerinde: Hayır, yasak. Yalnızca işletmenin belirlediği özel sigara alanlarında içilebilir. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Kapalı sayılan yarı açık mekânlarda (tenteli, yanları kapalı “açık” bölümler): Yasak. ([Türk Dişhekimleri Birliği][1])
Toplu taşıma duraklarında ve trafiğe kapalı yoğun akışlarda: Pandemiyle güçlenen yasak ve uyarılar nedeniyle içmeyin; cezai risk ve kamu düzeni gerekçesi güçlü. ([İstanbul Belediyesi][3])
Sıradan kaldırımlar/umumi açık alanlar: Genel olarak serbest, fakat kültür ve sosyal hizmet binalarının açık alanları ile etkinlik/seyir bölgeleri hariç. Yani Harbiye’de “nerede yürüdüğünüze” ve “hangi yapının önünde durduğunuza” bakın. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Harbiye İçin Cesur Bir Çağrı
Mahalle, sahiden bir “kültür vadisi” olmak istiyorsa, tabeladan fazlasına ihtiyacı var: net sınırlar, görünür işaretleme, eğitimli personel ve süreklilik gösteren denetim. İşletmeler, “müşteri kaybederiz” korkusuyla değil, ortak yaşam kalitesi vizyonuyla hareket etmeli. Dinleyicinin, yolcunun, komşunun dumansız soluk hakkı korunmadan kültür de, ekonomi de sürdürülemez. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][2])
Son Söz: Harbiye’de Dumanı Değil, Diyaloğu Yükseltelim
“Benim sigaram, benim özgürlüğüm” diyenle “benim havam, benim sağlığım” diyenin kavgası harita üzerinde değil, ortak akıl düzleminde çözülür. Harbiye, buna öncülük edebilecek bir mahalle: Açıkhava’da koltuğa değil, bilinçli alışkanlıklara yer açalım; durakta bekleyenin hakkını koruyalım; kaldırımı paylaştığımız insanlara saygıyı standart yapalım. Sorulacak son soru şu: Harbiye’yi gerçekten seviyorsak, dumanı değil, saygıyı mı yayacağız?
[1]: https://tdb.org.tr/tdb/reklam/sigara_yasagi.pdf?utm_source=chatgpt.com “4207 SAYILI KANUNUN UYGULANMASI – TDB”
[2]: https://www.tarimorman.gov.tr/TADAB/Belgeler/Kanunlar/kanun_4207.pdf “7533”
[3]: https://www.istanbul.gov.tr/istanbulda-trafige-kapali-alanlarda-ve-duraklarda-sigara-icilmesi-yasaklandi?utm_source=chatgpt.com “İstanbul’da Trafiğe Kapalı Alanlarda ve Duraklarda Sigara İçilmesi …”